Funkcja redystrybucyjna jest ściśle powiązana z podatkami i ingerencją państwa w życie obywateli. Istnieją obszary w gospodarce, które wymagają regulacji prawnych w celu wyrównania szans obywateli lub utrzymania publicznych (wspólnych) instytucji.
Rola i funkcje państwa
Państwo poprzez politykę gospodarczą spełnia trzy funkcje: stabilizacyjną, alokacyjną i redystrybucyjną. Funkcja stabilizacyjna odpowiada za osiąganie trwałego i wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego. Alokacyjna funkcja wspiera instytucje publiczne i promuje pozytywne dobra społeczne, takie jak utrzymanie zdrowia lub zdobycie wykształcenia. Funkcja redystrybucyjna zajmuje się rozkładem dochodów i majątku w społeczeństwie, co zostanie opisane szerzej w niniejszym artykule.
Nierówność w dochodach i majątkach
Współczesna gospodarka jest oparta na założeniach kapitalizmu, który jak każdy system, nie jest wolny od wad i występują w nim niekorzystne mechanizmy ekonomiczne. Przede wszystkim są to nierówności w osiąganych dochodach i majątkach obywateli, co wynika z takich mechanizmów jak:
- Zbyt mała progresja systemu podatkowego, czyli zbyt niskie podatki dla wysokich dochodów i dużych majątków.
- Postęp technologiczny – automatyzacja i komputeryzacja powodują, że lepiej opłacani stają się pracownicy wykwalifikowani, spada popyt na niskowykwalifikowaną siłę roboczą.
- Globalizacja – jest przyczyną większej migracji pracowników między krajami. Kraje rozwinięte stawiają na wysoko wykwalifikowanych pracowników, którzy są dobrze opłacani, a jednocześnie zatrudniają słabo wynagradzanych imigrantów trudniących się niewykwalifikowaną pracą.
- Niezdolność do pracy z powodu choroby, niepełnosprawności lub wieku emerytalnego.
- Bogaci bogacą się szybciej. Duże dochody i majątki to więcej oszczędności i większe zyski przy inwestycjach w porównaniu do zainwestowanych małych kwot.
Cel funkcji redystrybucyjnej
Celem funkcji redystrybucyjnej jest regulowanie dysproporcji w dochodach i majątkach obywateli. Państwo ingeruje w gospodarkę w celu wyrównania szans obywateli i zmniejszenia różnic w osiąganych dochodach. Nadmierna dysproporcja w podziale dochodów prowadzi do niezadowolenia społeczeństwa, do poczucia niesprawiedliwości, obniżenia jakości życia i zwolnienia tempa wzrostu gospodarczego. Równy dostęp do dóbr i usług umożliwia stabilny rozwój gospodarczy. Zbyt duże dysproporcje są zatem niekorzystne dla samych obywateli, ale też w ujęciu rozwoju państwa.
Narzędzia redystrybucji
Państwo ma wiele narzędzi, dzięki którym może regulować dochody obywateli. Między innymi są to:
- system podatkowy,
- instytucje publiczne (oświata, ochrona zdrowia, sądy),
- transfery, zasiłki,
- regulacje prawne.
System podatkowy wpływa na wielkość osiąganych dochodów na przykład poprzez progresję podatkową. Większe dochody mogą być opodatkowane wyższą skalą podatkową. Państwo udziela pomocy osobom niezdolnym do pracy z powodu wieku, niepełnosprawności, choroby lub innego wykluczenia z rynku pracy. Wypłaca zasiłki, emerytury, renty, stypendia, zapomogi i inne. Poprzez instytucje publiczne wyrównuje szanse obywateli na rynku pracy. Każdy może korzystać z bezpłatnej edukacji, ochrony zdrowia lub mieć zapewnione bezpieczeństwo, dzięki czemu ma możliwość rozwoju, utrzymuje zdolność do pracy, a jego majątek jest chroniony.
Regulacje prawne mogą dotyczyć cen rynkowych. Każdego powinno być stać na produkty pierwszej potrzeby, takie jak żywność, lekarstwa, odzież czy dostęp do mediów. Dlatego państwo niekiedy ustala maksymalne ceny rynkowe produktów, tak żeby każdy obywatel, bez względu na wysokość dochodu miał do nich dostęp. Z drugiej strony, ustalane są ceny lub płace minimalne. Płace minimalne mają zagwarantować otrzymanie niezbędnego minimalnego wynagrodzenia pozwalającego się utrzymać. Cena minimalna może dotyczyć niektórych produktów, które są niezbędne, ale niekoniecznie opłacalne jest ich wytwarzanie, na przykład płody rolne. Rolnicy mają zagwarantowane ceny minimalne w skupach przy niektórych produktach, a na swoją działalność w niekiedy otrzymują dotacje.
Źródło: Freepik.com
Plusy i minusy redystrybucji
Funkcja redystrybucyjna państwa ma swoich przeciwników i zwolenników. Zwolennicy chcą, żeby obywatele byli równi wobec siebie, a ich praca ważna i dobrze wynagradzana bez względu na rodzaj wykonywanej pracy. Mniejsza dysproporcja w dochodach jest czynnikiem umożliwiającym wzrost gospodarczy państwa. Zamożniejsi obywatele to większa moc nabywcza – popyt jest na wysokim poziomie. Wyższa dysproporcja to większe ryzyko wzrostu przestępczości lub innych problemów społecznych, takich jak ubóstwo, uzależnienia, niedożywienie itp.
Przeciwnicy redystrybucji uważają, że godzi to w prawo do bogacenia się poszczególnych obywateli. Twierdzą, że każdy obywatel jest sam odpowiedzialny za swój los, a państwo nie powinno ingerować w mechanizmy gospodarki. Redystrybucja może osłabiać chęć do podejmowania pracy lub rozwoju człowieka. Uważają, że człowiek nie ma motywacji do podejmowania wysiłku i zmieniania swojej sytuacji życiowej, zwłaszcza wtedy, gdy otrzymuje pomoc od państwa.
Źródła:
- Polityka gospodarcza, pod red. H. Ćwiklińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000,
- Podstawy makroekonomii, Dach Zofia, Szopa Bogumiła, PTE, Kraków 2004,
- Nauki ekonomiczne wobec problemów współczesnej gospodarki, Gilowska Z., Węcławski J. (red.), Lublin 2005.
Bardzo ciekawy artykuł 🙂