Co to jest konkurencja, na czym polega oraz jakie są rodzaje konkurencji?

W poniższym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest konkurencja oraz jakie są rodzaje konkurencji.

Definicja konkurencji w ekonomii, czyli co to jest konkurencja?

Definicja konkurencji w języku potocznym, jest rozumiana jako rywalizacja między osobami lub organizacjami dążącymi do tego samego celu.

Co to jest konkurencja i od czego zależy jej intensywność?

Intensywność konkurencji zależy od:

• obsługi konkurencji,
• struktury branży,
• stosowanych narzędzi,
• struktury nabywcy.

Można więc powiedzieć, że konkurencja to proces mający na celu wyłonienie najlepszego podmiotu. W literaturze istnieje wiele pojęć związanych z konkurencją, między innymi przewaga konkurencyjna. Słowo „konkurencja” pochodzi od łacińskiego concurrentia, co oznacza „biec razem” w sensie rywalizacji. Pojęcie to jest nierozerwalnie związane z ekonomią jako nauką. Idea konkurencji, czyli współzawodnictwa wielu jednostek lub grup w celu osiągnięcia tego samego celu, od początku zajmowała czołowe miejsce w literaturze ekonomicznej.

Zdaniem współczesnych ekonomistów, konkurencja to proces przebiegający w pewien ściśle określony sposób. Jego uczestnicy rynku dążą do realizacji własnych interesów i starają się przedstawiać oferty korzystniejsze od innych pod względem ceny, jakości lub innych aspektów. Funkcje, które wpływają na decyzje handlowe. konkurencja dzieje się tak między kupującymi a sprzedającymi.

Rodzaj konkurencji

Konkurencję na rynku można podzielić na następujące kategorie:

• kryterium modelu konkurencji – konkurencja doskonała, konkurencja niedoskonała, czyli konkurencja monopolistyczna i konkurencja oligopolistyczna, monopol;
• kryterium dotyczące zakresu występowania -konkurencja wewnątrzgałęziowa, międzybranżowa, międzynarodowa i globalna;
• kryterium skutków – konkurencja uczciwa, konkurencja nieuczciwa, tzw. rujnująca.

Narzędzia konkurencji

Narzędzia konkurencji to:

• konkurowanie ceną,
• konkurowanie jakością – w tym również wprowadzenie nowych towarów i usług,
• konkurowanie obsługą,
• konkurowanie komunikacją i informacją – między innymi narzędzia marketingowe.

Forma konkurencji a stosowane narzędzia

Narzędziami używanymi w konkurencji cenowej są przede wszystkim poziomy cen usług, ceny promocyjne i upusty cenowe, poziomy cen usług towarzyszących oraz warunki płatności.

Z punktu widzenia konkurencji jakościowej najważniejsze są: jakość obsługi, rodzaje dostarczanych produktów, wykorzystanie nowoczesnych technologii, wprowadzanie nowych usług, elastyczność w dostosowaniu usług do potrzeb klienta, reputacja firmy oraz ekologiczny charakterystyka usług profesjonalnych.

W konkurencji z usługami wykorzystywanymi narzędziami są: zakres usług świadczonych w pakiecie, dostępność usług na rynku, kompleksowość usług, jakość obsługi klienta oraz dywersyfikacja kanałów dystrybucji w celu zapewnienia dogodnego czasu i miejsca do zakup produktów.

Konkurencja na rynku komunikacyjno-informacyjna charakteryzuje się wykorzystaniem: reklamy, promocji, programów lojalnościowych, public relations, utrzymywania kontaktu z klientami, szybkiego reagowania na sygnały klientów oraz wykorzystania internetu w celach komunikacyjnych i informacyjnych.

Modele konkurencji i rodzaje konkurencji

Zgodnie z modelem konkurencji wyróżniamy następujące rodzaje konkurencji: konkurencję monopolistyczną, konkurencję doskonałą i konkurencję oligopolistyczną.

Konkurencja monopolistyczna została zaproponowana i przeanalizowana przez Edwarda Chamberlinga, a następnie rozwinięta przez słynną ekonomistkę Joan Robinson. Opisując konkurencję monopolistyczną widzimy, że na danym rynku wiele firm konkuruje ze sobą o wytwarzanie produktów heterogenicznych, a więc krzywa popytu spada – to cecha monopolu. Nawet jeśli przedsiębiorca produkuje różne towary, struktura kosztów zasadniczo pozostaje niezmieniona. Konkurencja monopolistyczna łączy cechy monopolu i konkurencji. Należy zwrócić uwagę, że w konkurencji monopolistycznej bariery wejścia i wyjścia są bardzo niskie, chociaż wejście na rynek wymaga dużej ilości kapitału. Zaletą tego typu konkurencji jest różnica cen, szeroki wachlarz dobrej jakości konkurencji. Przykładem konkurencji monopolistycznej są między innymi sprzedawcy sprzętu AGD/RTV.

Doskonała konkurencja to model rynkowy, w którym żaden uczestnik nie ma wpływu na cenę. Popyt i podaż to czynniki determinujące ceny rynkowe. W konkurencji rynkowej doskonałej uczestnicy rynku zawsze otrzymają cenę rynkową, bez względu na to, ile firma sprzedaje. W tym miejscu należy zaznaczyć, że jeśli jakakolwiek firma chce podnieść cenę swoich produktów, to nic nie sprzeda, bo wszyscy kupujący pójdą do wielu konkurencyjnych firm. Konkurencja oligopolistyczna jest formą konkurencji niedoskonałej. Znajduje się pomiędzy konkurencją monopolistyczną a monopolem – to rynek, na którym działa kilka firm. Bariery wejścia są wysokie. Rozróżniamy czysty oligopol i oligopol zróżnicowany. Cechą charakterystyczną czystego oligopolu jest to, że kilka przedsiębiorstw całkowicie zajmuje rynek produkcją określonych towarów. Oligopol reprezentuje jednorodne towary. W wyniku tej operacji nie jest możliwe określenie poziomu, na którym cena towaru jest wyższa od ceny rynkowej.

A. Fornalczyk tak opisuje konkurencję:

• Niedoskonała konkurencja i oligopol to najczęściej spotykane w praktyce struktury rynkowe. W teorii ekonomii modele Bertranda i Cournota opisują zachowanie przedsiębiorstw na rynku oligopolu i mają następujące założenia: Na rynku jest dwóch uczestników (monopol dualny) , mogą jednocześnie podejmować decyzje, koszt krańcowy jest taki sam i stały, produkt można całkowicie wymienić, a popyt jest liniowy (A. Fornalczyk 2011, s. 33).
• W oligopolu możliwość obserwacji zachowań innych sprzedawców nie jest jedynym źródłem informacji strategicznych, ponieważ ważne są również inne cechy rynku i potencjał produkcyjny sprzedawcy. (A. Fornalczyk 2011, s. 37).

Cechą charakterystyczną monopolu jest to, że firma zapewnia produkcję wszystkich towarów i usług na rynku, takich jak urzędy pocztowe i miejskie gazociągi. Może przybrać formę zaufania, kartelu lub uwagi. Związek ten ma przewagę nad konkurentami, a dzięki kształtowaniu korzystnych cen sprzedaży producenci osiągali wyższe zyski. Posiadanie patentu, praw autorskich lub wyłącznego prawa do sprzedaży danego produktu na danym rynku jest warunkiem uzyskania monopolu. Towary objęte monopolem są wyjątkowe (jeden rodzaj), co oznacza, że nie mają bliskich substytutów. Jednocześnie na rynku jest wielu kupujących, kupujący ci mają niewielkie znaczenie, przez co ich zachowanie wpłynie na kształtowanie się cen. Monopolista kontroluje cenę – to on ustala cenę.

Powody ustanowienia i źródła monopolu

Powody ustanowienia monopolu to:

• monopolista jest właścicielem patentów i praw autorskich na dany produkt,
• monopolista jest jedynym i wyłącznym właścicielem zasobów strategicznych,
• nie ma substytutów zasobów strategicznych, przeszkody administracyjne i prawne oraz monopolista posiada wystarczająco duży z kapitału, wyłączna sprzedaż określonych produktów na określonym obszarze.

Występuje pięć źródeł monopolu:

1. wyłączna kontrola nad ważnymi nakładami – bardzo ważną informacją jest to że, sprawowoanie wyłącznej kontroli nad ważnymi nakładami nie gwarantuje utrzymania na stałe monopilistycznej władzy. Nakłady, które pozwalają przedsiębiorcom na bycie monopolistami w któtkim czasie często mogą stać się przestarzałe i bezużyteczne.
2. korzyści skali -korzyści skali związane są z krzywą przeciętnych kosztów długookresowych.
3. patenty – Słowo patent oznacza nadanie wyłącznych praw do odnoszenia korzyści z wszelkich transakcji wiążących się z wynalazkiem, którego ten patent dotyczy (R.Frank 2007, str. 437).
4. ekonomia zależności- przykładem może być technologia VHS oraz konkurencyjny format magnetowidów – BETA. Na początku VHS posiadało monopol ze względu na przewagę konkurencyjną spowodowaną możliwości dłuższego nagrywania. Popularność VHS spowodowała rozówj wypożyczalni kaset i punktów naprawy.
5. licencje państwowe lub koncesje na autoryzowaną dystrybucję – na wielu rynkach w danej dziedzinie działalność mogą prowadzić jedynie firmy, które uzyskały państwowe licencje.

Pozytywne i negatywne efekty konkurencji

Pozytywne aspekty ekonomiczne konkurencji to:

• postęp w handlu,
• wzrost poziomu konsumpcji,
• wzrost ilości dóbr na rynku,
• wzrost liczby wynalazków,
• obniżkę cen,
• możliwość wywierania większego wpływu na rynek,
• wzrost aktywności przedsiębiorstw,
• wzriost jakości wytwarzanych dóbr

Negatywne aspekty ekonomiczne konkurencji to:

• sprzyjanie produkcji szkodliwych towarów i usług,
• umożliwienie wykorzystania niewiedzy klientów,
• nie zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów,
• powodowanie wzrostu kosztów przetwarzania i wyszukiwania informacji.

Dlaczego konkurencja jest korzystna dla wszystkich uczestników rynku?

Źródło: Pexels

Istnienie konkurencji rynkowej sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości i produktywności. Przynosi korzyści przedsiębiorcom i konsumentom, ponieważ zapewnia:

1. Niższe ceny – Konkurując i chcąc uzyskać przewagę nad konkurentami, przedsiębiorcy muszą zapewnić atrakcyjne ceny, aby zaoszczędzić pieniądze konsumentów. Z drugiej strony, oszczędzanie większej ilości pieniędzy dla konsumentów oznacza, że mogą oni również kupować produkty od innych handlowców, na które w innym przypadku nie mogliby sobie pozwolić;
2. Lepszą jakość produktów – przedsiębiorcy oferują produkty wyższej jakości, dzięki czemu konsumenci mogą nabywać lepsze produkty;
3. Większy wybór – na wysoce konkurencyjnym rynku przedsiębiorcy mają motywację do rozszerzania kategorii produktów, aby konsumenci mogli kupować produkty najlepiej odpowiadające ich potrzebom.
4. Innowacje – konkurencja sprzyja opracowywaniu nowych rozwiązań i nowych produktów, którymi mogą być zainteresowani konsumenci;
5. Rozwój gospodarczy – Istnienie konkurencji na jednolitym rynku podnosi konkurencyjność całej gospodarki, co przekłada się także na zdolność polskich przedsiębiorców do konkurowania na rynkach zagranicznych.

Bibliografia:

• Fornalczyk A. (2012), Nowe podejście w stosowaniu prawa konkurencji, Ekonomizacja postępowań antymonopolowych, Politechnika Łódzka
• Begg D.(2003), Mikroekonomia, PWE, Warszawa
• Gorynia M. (2002). Pojęcie konkurencyjności – istota i poziomy. W: Gorynia M. (red.), Luka konkurencyjna na poziomie przedsiębiorstw a przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Poznań