Ekonomia behawioralna – co to jest i jak wygląda?

Mężczyzna zajmujący się ekonomia behawioralną

Nauki ekonomiczne są niezwykle ważnym aspektem codziennego życia. Mają one wpływ zarówno na życie społeczne, jak i kształtowanie się gospodarki. Wśród nauk ekonomicznych należy jednak wyróżnić ekonomie behawioralną, która ulokowana jest na granicy ekonomii i psychologii. Czym dokładnie jest ekonomia behawioralna i jak wygląda?

Czym jest ekonomia behawioralna?

Interdyscyplinarne powiązanie ekonomii i psychologii, inaczej nazywane ekonomią behawioralną, zajmuje się badaniem tego, jak czynniki psychologiczne, społeczne i emocjonalne wpływają na podejmowane decyzje gospodarcze. Podczas badań analizowane są zachowania zarówno jednostek, jak i instytucji. Jednym z głównych zadań ekonomii behawioralnej jest przedstawienie, jakie mogą być konsekwencje tych decyzji. W związku z tym, ekonomia behawioralna do swoich analiz wykorzystuje wyniki badań socjologicznych i psychologicznych.

Ekonomia behawioralna ma również na celu zbadanie, jak zachowują się podmioty gospodarcze wobec motywacji psychologicznych. Istotna jest w tym przede wszystkim szybkość oraz sposób podejmowania decyzji.

Powstanie nauki o ekonomii behawioralnej

Związki pomiędzy psychologią a ekonomią, po raz pierwszy zostały uwidocznione w pracach autorstwa filozofów Starożytnej Grecji. Następnie, w roku 1759 Adam Smith napisał dzieło pt. „Teoria uczuć moralnych”, gdzie zwrócono uwagę na wpływ emocji na decyzje podejmowane przez jednostkę. Od tego czasu, psychologia zaczęła być istotnym czynnikiem badań nad ekonomią. Zmieniło się to około XIX i XX wieku, kiedy psychologia została zastąpiona przez nauki przyrodnicze. Nie trwało to jednak zbyt długo, gdyż w roku 1800 zaczęto rozwijać koncepcje homo oeconomicus. Psychologiczne aspekty nauk ekonomicznych, stały się źródłem wielu istotnych informacji. W XX i XXI wieku, znacznie rozwinęło się zainteresowanie wpływu psychologii na nauki ekonomiczne, co zostało odniesione m.in. do ekonomicznej teorii przestępstw, podejmowania decyzji w warunkach ryzyka, a także problemu wyboru międzyokresowego.

Szczególne zastosowanie ekonomia behawioralna znalazła jednak w dziedzinie finansów, gdzie podjęto analizę błędów poznawczych i innych błędów popełnianych przy przetwarzaniu informacji. Ekonomia behawioralna jest nauką w dużej mierze opartą na eksperymentach, obserwacjach i wynikach sondaży. 

Zagadnienia ekonomii behawioralnej

W naukach związanych z finansami i ekonomią behawioralną, wyróżnia się trzy główne zakresy tematyczne:

  • Heurystyka – ukazuje, że ludzie często podejmują decyzje, nie bazując na racjonalnej analizie.
  • Framing – to w jaki sposób ukazany jest problem osobie podejmującej decyzje, ma wpływ na działanie tej osoby.
  • Nieefektywność rynkowa – istnieje wiele działań, które są przeciwieństwem racjonalnych oczekiwań i wydajności rynkowej. Wśród nich zwraca się uwagę na źle ustalone ceny, irracjonalne decyzje oraz tzw. anomalie zwrotów.

Finanse behawioralne – co to?

Ekonomia behawioralna jest ściśle związana z zagadnieniem, tzw. finansów behawioralnych. Starają się one odpowiedzieć na pytanie, dlaczego popełniane są systematyczne błędy przez inwestorów, menadżerów, kredytodawców i kredytobiorców. Błędy te mają bowiem wpływać na ceny i zwroty, co może prowadzić do powstawania niewydajności rynkowych. Finanse behawioralne mają również pokazać, jak w pozytywny sposób można wykorzystać powstałe niewydajności rynkowe.

Krytyka koncepcji ekonomii behawioralnej

Podobnie jak wiele innych dziedzin, nauki o ekonomii behawioralnej również mają swoich krytyków. Najczęściej zwraca się uwagę na to, że ekonomia behawioralna nie składa się z jednej znormalizowanej teorii, lecz zbioru wielu narzędzi i pomysłów. W związku z tym, w przypadku wybiórczej zmiany założeń koncepcji, może prowadzić do niezgodności z innymi założeniami przyjętymi w ramach nauki o ekonomii behawioralnej. Według naukowców zajmujących się właśnie tą dziedziną nauki, wszystkie założenia ekonomii behawioralnej powinny być traktowane jako całość. W innym przypadku, może dojść nawet do upadku przyjętej teorii.