Prawo Kopernika Greshama – co to jest i na czym polega

Prawo Kopernika Greshama

Do pełnego zrozumienia prawa Kopernika Greshama, musimy przyjąć założenie. Jakie? Otóż, że w tym samym czasie na rynku są obecne dwa rodzaje pieniądza, które pod względem prawnym są równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako ten „lepszy”. Prawo Kopernika Greshama to zasada mówiąca o tym, że „lepszy” rodzaj pieniądza będzie gromadzony, natomiast głównie „gorszy” rodzaj pieniądza będzie w obiegu.

Sytuacja odwrotna ma miejsce w przypadku handlu zagranicznego. Wówczas często zagraniczni kontrahenci życzą sobie zapłaty w formie pieniądza o wyższej wartości rynkowej, czyli tego który powszechnie uznawany jest za pieniądz „lepszy”.

Kto stworzył prawo Kopernika Greshama?

Zasada mówiąca o wypieraniu pieniądza „lepszego” przez pieniądz „gorszy” w obiegu, zmaga się z problemem wielokrotnego odkrycia. Oznacza to, że wspomniane założenia były omawiane wielokrotnie i w niezależnych źródłach na przestrzeni lat. Obecnie autorstwo wobec tego prawa przypisuje się Mikołajowi Kopernikowi. Odniósł się on do niego w traktacie „Rozprawa o urządzeniu monety” w 1526 roku, oraz Thomasowi Greshamowi. Jednak watro pamiętać, że prawo to zostało opisane już w V wieku p.n.e. przez Arystofanesa oraz w XIV wieku przez Mikołaja z Oresme.

Ciekawostką jest, że prawo to, do końca XX wieku, nigdy nie zostało poddane pod wątpliwość wśród ekonomistów. Sprawiało to, że zasada zależności „lepszego” i „gorszego” pieniądza była uznawana przez długi czas za jedno z najbardziej oczywistych, prawdziwych i fundamentalnych praw ekonomiki pieniądza oraz nauk ekonomicznych.

Współczesne spojrzenie na prawo Kopernika Greshama

Gresham's law

Źródło: en.wikipedia.org

Współcześni ekonomiści postawili sobie za cel dokładną analizę i sprawdzenie prawdziwości omawianego w artykule prawa. Istnieje ono praktycznie od początków rozwoju ekonomii. Za punkt wyjścia zostało wzięte klasyczne sformułowanie tej zasady, które zostało sprecyzowane w 1872 roku przez Henry’ego Macleoda. Zgodnie z tym założeniem, definicja prawa brzmi „dobra i zła moneta nie mogą jednocześnie znajdować się w obiegu, a zła moneta zawsze wyprze dobrą”. Na podstawie przytoczonej definicji, współcześni ekonomiści poddali do dyskusji to prawo. Zarzucili mu trzy podstawowe nieprawidłowości: niejasność i nieprecyzyjność, trywialność oraz fałszywość.

1. Prawo Kopernika Greshama jest niejasne i nieprecyzyjne

Ekonomiści stwierdzili, że prawo to wymaga korekty lub sprecyzowania. W takiej formie bowiem może być rozumiane zbyt ogólnie. Jednakże uściślenie tego prawa niesie za sobą zagrożenia. Wynikają one z tego, że po dokładniejszym sprecyzowaniu definicja prawa może się zbliżać do prawdy analitycznej lub prawa przyczynowego.

2. Prawo Kopernika Greshama jest trywialne

Drugą nieprawidłowością zarzuconą przez ekonomistów, było to, że prawo jest trywialne. Niebezpieczeństwo trywialności dotyczy pierwszej części prawa, czyli sformułowania „dobra i zła moneta nie mogą jednocześnie znajdować się w obiegu”. Jeśli ta część prawa zostałaby skorygowana i uściślona, to mielibyśmy do czynienia ze zdaniem trywialnie prawdziwym. Prawo z kolei mogłoby zamienić się w prawdę analityczną. Jest to problematyczne, ponieważ każdy wyjątek od tej reguły od razu byłby uważany za nieprawidłowość.

3. Prawo Kopernika Greshama jest fałszywe

Trzecim zarzutem, postawionym przez współczesnych ekonomistów, było to że prawo jest fałszywe. Odnosi się to do części prawa, które mówi, że „zła moneta zawsze wyprze dobrą”. Gdyby ta część prawa zostałaby skorygowana i uściślona to musiałaby przyjąć postać prawa przyczynowego. A to z kolei musiałoby zostać uznane za koniecznie fałszywe. Jest to spowodowane tym, że taka prawidłowość, gdyby była prawdziwa, wykluczałaby możliwość odstępstwa od tego prawa. A to wśród nauk ekonomicznych jest praktycznie niespotykane.

Z tego punktu widzenia, można stwierdzić, że prawo Kopernika Greshama boryka się z dylematem Langego. Oznacza to, że prawo jest albo trywialnie prawdziwe, albo koniecznie fałszywie. Problem ten dotyka większość praw nauk społecznych.

Uogólnione prawo Kopernika Greshama

Współcześnie używa się uogólnionego prawa Kopernika Greshama, które odnosi się nie tylko do kwestii pieniężnych. Obecnie zasadę tę można stosować w ogólnym rozumieniu dziedzin należących do różnych gałęzi społecznych. Przykładem może być wypieranie produktów „lepszych i droższych” przez „gorsze i tańsze” lub sformułowania typu „lepszy” i „gorszy” polityk.

Bardzo ciekawe rozważania nad tematem prawa Kopernika Greshama, jego genezy i prawidłowości, przedstawiają Jarosław Boruszewski i Krzysztof Nowak-Posadzy w rozprawie opublikowanej w 2018 roku.