Transakcje przebiegające w warunkach rynkowych rządzą się prawami, które przynajmniej w ogólnym zarysie są dosyć jasne. Podmiot kupuje towary i usługi po opłacalnych dla niego cenach, biorąc oczywiście pod uwagę także ich jakość, czas dostawy i inne istotne parametry. Decyzje związane z wchodzeniem w spółki, korzystaniem z określonych form finansowania czy inwestowaniem, również mają pragmatyczne podłoże i niezależnie od ostatecznych skutków, ich celem jest rozwój podmiotu. Sytuacja może zostać zaburzona, gdy w grę wchodzą interesy osób fizycznych lub prawnych, a także grup nacisku. Aby utrudnić zawieranie transakcji podyktowanych takimi właśnie pobudkami, prawo polskie definiuje grupę podmiotów powiązanych – jeśli dochodzi między nimi do transakcji, konieczne jest ustalenie cen transferowych.
Definicja podmiotów powiązanych w prawie polskim
Z zawieraniem transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi łączy się konieczność szczegółowego dokumentowania cen transferowych. Wstępem do określenia, czy taki obowiązek ciąży na danym podmiocie, jest rozrysowanie (nie tyle graficzne, co funkcjonalne) jego siatki powiązań z innymi podmiotami. Należy przy tym zwrócić uwagę, że liczą się nie tylko powiązania oczywiste i bezpośrednie (np. dwie spółki mające tego samego prezesa), ale także o wiele bardziej subtelne i skomplikowane zależności (np. prezes jest mężem członkini zarządu innej spółki).
W razie wątpliwości ustalanie powiązań pomiędzy podmiotami zawsze warto zacząć od lektury art. 11a Ustawy z dn. 15. lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. 1992 Nr 21 poz. 86), popularnie zwanej ustawą o CIT. Wymienia ona kilka rodzajów powiązań, które zobowiązują łączące je podmioty do ustalania cen transferowych w przypadku prowadzenia wspólnych transakcji (więcej na ten temat przeczytasz na https://cenytransferowe.org/baza-wiedzy/podmioty-powiazane/).
Jaki wpływ uznaje się za znaczący?
Aby zachodziła konieczność stosowania cen transferowych, wpływ jednego podmiotu na drugi musi być znaczący. Co to tak naprawdę oznacza? Najczęściej powiązanie o charakterze kapitałowym lub osobowym. Za znaczący wpływ jednego podmiotu na drugi uznaje się sytuację, w której podmiot A posiada bezpośrednio lub pośrednio 25% udziału w kapitale podmiotu B, jeśli podmiot A ma 25-procentowe prawo głosu w organach stanowiących, zarządzających lub kontrolnych podmiotu B, jak również w sytuacji, gdy podmiot A ma minimum ¼ udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku podmiotu B.
W razie kontroli uprawnione do tego organy wezmą pod lupę nie tylko istniejące zapisy w umowach pomiędzy podmiotami, ale także faktyczny wpływ osób fizycznych lub prawnych na zarządzanie podmiotem (nawet jeśli nie wynika on z formalnych przesłanek). Oznacza to np. sytuację, gdy przedsiębiorstwo decyduje się na inwestycję w nieruchomości, ponieważ zachodzą relacje osobiste pomiędzy prezesem a przedstawicielem dewelopera – również w sytuacji, gdy deweloper i przedsiębiorstwo nie są podmiotami formalnie powiązanymi.
Spółka i wspólnicy – do jakich nadużyć może dochodzić?
Ustalenie cen transferowych będzie obowiązkowe również w sytuacji, gdy do transakcji dochodzi pomiędzy spółką a jej wspólnikiem. Pole do nadużyć jest tutaj dość spore i dotyczy najczęściej zawierania dodatkowych umów ze wspólnikiem.
Nie oznacza to oczywiście, że takie umowy nie mogą być legalnie zawierane. Z uwagi na specyfikę sytuacji, należy jednak ponad wszelką wątpliwość wykazać, że to właśnie wspólnik jest osobą odpowiednią np. do wykonania czynności powierzonych mu na mocy osobnej umowy, a jej warunki (wynagrodzenie) są na poziomie rynkowym.
Jak działają sztuczne struktury właścicielskie?
Na szczególnym celowniku organów podatkowych znaleźć się mogą podmioty powiązane tzw. sztucznymi strukturami właścicielskimi. Chodzi o podmioty, które pozostają w relacji nie mającej uzasadnienia ekonomicznego, mającej na celu ułatwianie obchodzenia prawa (np. manipulowanie strukturą właścicielską).
Jednym z klasycznych przypadków są tzw. cyrkularne struktury właścicielskie – podmiot A posiada udziały podmiotu B, podmiot B posiada udziały podmiotu C a podmiot C posiada udziały podmiotu A, przez co podmioty A i C są powiązane same z sobą.
Powiązania pomiędzy podmiotami nie zawsze są jednoznaczne i łatwe do uchwycenia. W praktyce wiele firm stosuje strategię zacierania śladów, aby utrudnić organom podatkowym odkrycie prawdziwych intencji, jakie stoją za różnymi transakcjami. Aby pozostawać poza wszelkimi podejrzeniami, konieczne jest zatem skrupulatne dokumentowanie wszelkich relacji, a także transakcji, jeśli dochodzi do nich pomiędzy podmiotami powiązanymi osobowo, finansowo, prawnie czy decyzyjnie.
Najnowsze komentarze