Czym jest i na czym polega amortyzacja środków trwałych?

Amortyzacja środków trwałych, a więc inaczej umorzenie środków trwałych, to zmniejszenie pierwotnej ich wartości z powodu zużywania się. Zazwyczaj firmy nie księgują  amortyzacji na koncie dotyczącym trwałych środków, ale na tak zwanym koncie „umorzenie środków trwałych”. Co warto o tym wiedzieć?

Amortyzacja środków trwałych: co to jest?

Amortyzacja środków trwałych to kluczowy proces finansowy, który ma miejsce w każdym przedsiębiorstwie, niezależnie od jego wielkości czy sektora działalności. Jest to metoda, dzięki której przedsiębiorstwo może rozłożyć koszt nabytych środków trwałych, takich jak maszyny, budynki, sprzęt komputerowy czy pojazdy, na cały okres ich użytkowania.

Proces ten ma na celu rozliczenie zużycia środków trwałych przez firmę w sposób systematyczny i zorganizowany. Zamiast obciążać firmę jednorazowym, dużym wydatkiem na początku, koszt środka trwałego jest rozłożony na wiele okresów sprawozdawczych. W praktyce oznacza to, że każdego roku, miesiąca czy kwartału (w zależności od przyjętej metody amortyzacji) część wartości środka trwałego jest księgowana jako koszt operacyjny.

Amortyzacja jest zatem efektywnym narzędziem zarządzania finansami firmy, które pozwala na zbilansowanie wydatków i przychodów. Dzięki niej firma może lepiej kontrolować swoje przepływy pieniężne, planować budżet i strategię inwestycyjną. Amortyzacja jest też istotna z perspektywy podatkowej – koszty amortyzacji są kosztami podatkowymi, które redukują podstawę do opodatkowania, co oznacza niższy podatek dochodowy.

Warto również zauważyć, że amortyzacja nie jest procesem, który generuje przepływy pieniężne. Jest to transakcja księgowa, która nie wpływa bezpośrednio na gotówkę firmy (a raczej na sposób, w jaki koszty są rozliczane i prezentowane w sprawozdaniach finansowych).

Źródło: Vecteezy

Zasady amortyzacji środków trwałych

Zasady amortyzacji środków trwałych są złożone i wymagają precyzyjnej interpretacji. W polskim systemie podatkowym, obowiązują następujące, dodatkowe zasady:

• Metoda liniowa i degresywna. W Polsce, można stosować dwie metody amortyzacji – liniową i degresywną. Metoda liniowa polega na równomiernym rozłożeniu kosztów przez cały okres użytkowania środka trwałego. Metoda degresywna natomiast, zakłada szybsze naliczanie kosztów na początku okresu użytkowania, a następnie stopniowe zmniejszanie tych kosztów.
• Zmiana metody amortyzacji. Zgodnie z prawem, możliwe jest zmienienie metody amortyzacji, jednak tylko z degresywnej na liniową.
• Podczas sprzedaży środka trwałego. Jeżeli środek trwały jest sprzedany, to powinno się przerwać jego amortyzację. Różnica między wartością księgową a ceną sprzedaży jest traktowana jako zysk lub strata.
• Amortyzacja środków trwałych niebędących własnością firmy. W przypadku leasingu, prawo pozwala na amortyzację środków trwałych, które nie są bezpośrednio własnością firmy, ale są przez nią użytkowane.
• Wycofanie środka trwałego z użytkowania. Jeśli środek trwały jest wycofany z użytkowania, ale nie jest sprzedany czy zniszczony, to amortyzacja jest przerwana. Wartość środka trwałego jest wówczas ujmowana jako wartość rezerwy.
• Umorzenie środka trwałego. Umorzenie to proces, który kończy cykl życia środka trwałego w księgach firmy. Może to nastąpić na skutek sprzedaży, zniszczenia, czy wycofania środka z użytkowania. Po umorzeniu, środek trwały nie jest już dalej amortyzowany.

Zasady te są kluczowe dla prawidłowego przeprowadzenia procesu amortyzacji i są ściśle kontrolowane przez odpowiednie organy podatkowe. Warto jednak znać, przynajmniej te podstawowe z nich.

Umorzenie środków trwałych w praktyce

Umorzenie środków trwałych stanowi ważny element procesu zarządzania aktywami firmy. Jego zrozumienie może być ułatwione przez praktyczne przykłady, jak na przykład wymiana sprzętu komputerowego w firmie, czy wyposażenia biura.

Załóżmy, że firma posiada zestaw komputerów, które były używane przez ostatnich 5 lat. W ciągu tych 5 lat, koszt tych komputerów został w pełni rozliczony poprzez proces amortyzacji. Innymi słowy, cała ich wartość początkowa została już uwzględniona w kosztach operacyjnych firmy.

Jednak, technologia stale się rozwija, a firmy muszą być na bieżąco, aby pozostać konkurencyjne. W związku z tym, firma decyduje się na zakup nowego sprzętu komputerowego, który będzie efektywniej wspierał jej działalność. Stary sprzęt jest zatem wycofany z użytkowania – zostaje umorzony.

Umorzenie to proces, w którym środek trwały jest usuwany z ewidencji środków trwałych firmy. W naszym przykładzie, stary sprzęt komputerowy, po umorzeniu, nie jest już dalej uwzględniany w księgach firmy jako aktywa. Nie jest też dalej amortyzowany, ponieważ cała jego wartość początkowa została już rozliczona.

Jest to istotne, ponieważ umorzenie oznacza, że wartość księgowa środka trwałego spada do zera. W efekcie, sprzęt umorzony nie generuje dalszych kosztów amortyzacji, co wpływa na obniżenie kosztów operacyjnych firmy. Z drugiej strony, umorzenie może też generować dodatkowe koszty, na przykład związane z utylizacją starych komputerów.

Wpływ amortyzacji i umorzenia na finanse firmy

• Redukcja podstawy opodatkowania. Amortyzacja środków trwałych jest kosztem podatkowym. W praktyce oznacza to, że kwota amortyzacji jest odliczana od dochodu firmy, co prowadzi do obniżenia podstawy opodatkowania. Skutkiem jest niższy podatek dochodowy.
• Zmniejszenie wartości aktywów firmy. Umorzenie środka trwałego oznacza, że jego wartość księgowa spada do zera. To oznacza, że ten środek trwały nie jest już dłużej uwzględniany w bilansie firmy.
• Wpływ na wartość rynkową firmy. Ze względu na to, że umorzenie zmniejsza wartość aktywów firmy, może to wpłynąć na jej wartość rynkową. Inwestorzy i potencjalni nabywcy mogą przyjąć niższą wycenę firmy, jeśli jej aktywa są niskie.
• Zmiana w przepływach pieniężnych. Chociaż amortyzacja nie wpływa bezpośrednio na przepływy pieniężne firmy, może wpłynąć na nie pośrednio, poprzez zmniejszenie zobowiązań podatkowych. Dzięki temu firma może dysponować większą ilością gotówki.
• Koszty związane z umorzeniem. Umorzenie może generować dodatkowe koszty, np. związane z utylizacją środka trwałego (chociażby zniszczeniem sprzętu komputerowego). Te koszty również muszą być uwzględnione w finansach firmy.