Utylitaryzm, deontologia i etyka cnót – etyka w ekonomii

Niektóre poznawane w naszym życiu zagadnienia okazują się bardzo skomplikowane. Szczególnie wtedy, kiedy ich zawiłość i interpretacja są połączone z inną dziedziną nauki. Tak właśnie będzie w przypadku naszego artykułu, w którym poznamy pojęcia związane z ekonomią, ale na podstawie etyki.

Czym jest etyka?

Sama etyka to dział filozofii zajmujący się przede wszystkim badaniem moralności i tworzeniem zasad moralnych. Po raz pierwszy pojęcie etyka zostało użyte przez Arystotelesa już w IV wieku przed naszą erą, w której opisywał on nieodpowiednie zachowania ludzkie w określonych sytuacjach.

Każdy z nas spotkał się kiedyś z tym zagadnieniem, jednak nierzadko używane jest ono nieadekwatnie do sytuacji. Człowiek, który wykazuje nieetyczne zachowania, musi stanowczo nimi odbiegać, od norm, które ustalono w danej sytuacji. Przykładowo, jeśli dana osoba rozbierze się do naga i zacznie tak biegać po mieście, to będziemy mieli nieetyczne zachowanie. Jednak jeśli zdejmie tylko buty i boso będzie szedł po głównej ulicy, to nie ma tutaj nic nieetycznego.

Etyka w ekonomii

Dla większości z nas może wydawać się dziwnym połączenie tych dwóch dziedzin. W końcu ekonomia oparta jest na faktach naukowych. Jednak jeśli ktoś poznał, choć podstawy tego przedmiotu to dobrze wiemy, że jej głównym zadaniem jest analizowanie rynku. Od produkcji przez dystrybucję aż do konsumpcji. Możemy więc spokojnie powiedzieć, że obie te dziedziny są swego rodzaju kierunkami myślowymi, opartymi co prawda na innych wartościach. Musimy także zauważyć, że w etyce tworzy się analizy dotyczące zagadnień etycznych, natomiast w ekonomii jak się okazuje, bardzo często powstają pytania i dylematy etyczne.

Utylitaryzm

Zapoczątkowany w XVIII wieku kierunek etyki. Jego myślą przewodnią jest to, że wszystko, co pożyteczne jest dobre, a miarą słuszności postępowania jest użyteczność jego skutków. W późniejszych czasach powstała zasada użyteczności. Polega ona na tym, że postępujemy słusznie, jeśli przez nasze działanie dostajemy jak najwięcej szczęścia. Jednak dla każdego szczęście oznaczało co innego, co doprowadzało do konfliktów między filozofami.

W ekonomii utylitaryzm ma swoje zastosowanie w odniesieniu do produktów czy usług. Już od wielu lat twierdzono, że zasadniczym elementem jest ustalenie zasad optymalnego podziału wytworzonego produktu zarówno z indywidualnego, jak i ogólnego (społecznego) punktu widzenia. Głownie chodzi o to, aby uzyskać jak najwięcej szczęścia przy obrocie danym produktem/usługą. Wtedy właśnie powstał zasada niewidzialnej ręki. Głosi ona, że każda osoba dążąca do zaspokojenia tylko i wyłącznie swoich potrzeb jest ciągnięta przez niewidzialną rękę do osiągnięcia maksymalnego dobra dla wszystkich.

Utylitaryzm właściwie opiera się na dobrobycie ludzi. Podobnie ja wiele innych teoria utylitaryzmu ewaluowała przez lata, jednak nadal głównym jej wyznacznikiem był dobrobyt i jakość życia. Według tej teorii w ekonomii szczęście może dać tylko dostatek o doskonałej jakości produktów.

Deontologia

Źródło: Freepik.com

Deontologia to inaczej etyka pierwotna. Myślą przewodnią deontologii jest, to, że jeśli chcemy uzyskać dobry rezultat, to musimy do niego dojść dobrą drogą. Wyznawcy twierdzą, że nie obowiązuje tu twierdzenie, że cel uświęca środki. Deontologia uczy o powinnościach i obowiązkach. Tak właściwie etyka pierwotna nakazuje podkreślać wagę wolności osobistej i swobody działania jako celów samych w sobie czy warunków niezbędnych poszanowania naturalnych praw jednostki.

Przykładowo chcąc wprowadzić na rynek jakiś produkt, musimy sami obrać kierunek, którym będziemy podążać. Co oznacza, że musimy wybrać, czy postawimy na jakość, a może masową produkcję. Powinniśmy przemyśleć, co tak naprawdę zaprowadzi nas do lepszego wyniku działania.

Etyka cnót

Obecnie to pojęcie odnosi się do dwóch przeciwstawnych pytań:

• Jakim człowiekiem powinien być?
• Co powinien czynić?

Cała koncepcja podkreśla fakt, że każdego człowieka powinno kształtować wychowanie, a nie czyny, za które potem musi odpowiadać. Mówiąc wprost, należy w danej osobie kształtować intencje, motywacje czy właśnie dobre cnoty. Dzięki odpowiedniemu wychowaniu nikt nie będzie musiał analizować nieodpowiednich zachowań konkretnej osoby. W ekonomii etyka cnót jest dość podobna, jeśli dany przedsiębiorca wygeneruje markę godną zaufania, my jako jego klienci nie będziemy się musieli zastanawiać czy nie jesteśmy oszukiwani, bądź dane słowo nie zostanie złamane.

Jak widać powyżej, nawet dwie odrębne dziedziny nauki czasami coś łączy, choć się tego nie spodziewaliśmy. W ekonomii zachowania etyczne są ważne zarówno dla przedsiębiorców, jak i odbiorców produktu czy usługi. Dzięki zachowaniu pewnych norm okazywany jest wzajemny szacunek, a co za tym idzie, interesy są samą przyjemnością.